Paracetamol là thuốc gì? Công dụng, liều dùng và cách dùng

Paracetamol là thuốc không kê đơn, thường được sử dụng để làm giảm các triệu chứng đau đầu, đau răng, đau cơ, sốt nhẹ… Tuy nhiên, bạn có thật sự hiểu rõ paracetamol là gì? Nó có tác dụng thế nào không? Để hiểu rõ hơn về paracetamol, hãy cùng Hapacol tìm hiểu nhé!

1. Paracetamol là thuốc gì?

Paracetamol (Acetaminophen) là một trong những loại thuốc không kê đơn được biết đến và sử dụng rộng rãi để giảm đau và hạ sốt. Không giống như những loại thuốc thuộc nhóm NSAIDs, paracetamol không có hoạt tính kháng viêm và không gây ra những tổn thương trên đường tiêu hóa hoặc ảnh hưởng đến tim.

Paracetamol chỉ dùng trong các trường hợp đau từ nhẹ đến vừa. Nhìn chung, thuốc paracetamol khá an toàn khi sử dụng cho các đối tượng, từ trẻ em, phụ nữ mang thai và cho con bú đến người trưởng thành, người lớn tuổi.

Mặc dù rất hiếm khi xảy ra nhưng paracetamol vẫn có khả năng gây ra vài tác dụng không mong muốn. Vì vậy, Hapacol khuyên bạn hãy tìm hiểu kỹ hơn về loại thuốc phổ biến này để biết cách sử dụng an toàn, hiệu quả.

Hapacol là một trong những loại thuốc chứa paracetamol đang được sử dụng phổ biến hiện nay

2. Tác dụng của paracetamol

Paracetamol (Hapacol), là một loại thuốc giảm đau, hạ sốt được sử dụng để điều trị nhiều tình trạng như đau đầu, đau cơ, viêm khớp, đau lưng, đau răng, cảm lạnh và sốt. Thuốc có tác dụng giảm đau trong trường hợp viêm khớp nhẹ nhưng không có hiệu quả nếu tình trạng viêm và sưng khớp nặng hơn.

Đôi khi bác sĩ sẽ chỉ định thuốc paracetamol cho những mục đích khác không được liệt kê trong tờ hướng dẫn sử dụng. Lúc ấy, bạn phải tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ.

Phân loại và cách dùng paracetamol hiệu quả

Hiện nay, paracetamol đang có các dạng bào chế như: 

• Viên nén, dạng uống: 325mg, 500mg.
• Gel, dạng uống: 500mg.
• Siro, dạng uống: Biệt dược Triaminic® cho trẻ nhỏ dùng giảm đau hạ sốt: 160 mg/5ml (118ml).
• Gói bột: 80mg, 150mg và 250mg. 
• Dạng viên đạn (đặt ở hậu môn): 80mg, 150mg và 300mg. 
• Dạng tiêm: Được chỉ định và thực hiện bởi bác sĩ. 

Một số thuốc chứa thành phần Paracetamol đang được sử dụng phổ biến: Hapacol ace, hapacol capsules, hapacol flu day, hapacol sủi, hapacol 150, hapacol 150 flu, hapacol 250, hapacol 250 flu, hapacol 325, hapacol cf, hapacol cs day, hapacol child, hapacol 650 extra, hapacol 80, hapacol blue, hapacol caplet, hapacol caps, hapacol extra.

Bên cạnh dạng viên nén, siro, viên đặt…Hapacol còn có dạng gói bột với hương cam rất dễ uống

Khi có dấu hiệu bị sốt (nhiệt độ ở trực tràng trên 38°C, ở miệng trên 37.5°C, ở nách là trên 37.2°C và ở tai là trên 38°C), bạn có thể sử dụng thuốc chứa paracetamol để giảm bớt sự khó chịu và làm giảm thân nhiệt. Tuy nhiên cần tuân thủ theo đúng chỉ dẫn trên nhãn dán hoặc theo chỉ định từ bác sĩ. Nếu muốn sử dụng thuốc cho trẻ em, hãy dùng những loại biệt dược được sản xuất dành riêng cho trẻ và đọc kỹ hướng dẫn trước khi dùng. Khi muốn sử dụng paracetamol cho trẻ dưới 2 tuổi, bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước.

Ngoài ra, khi sử dụng thuốc paracetamol ở dạng lỏng, viên nhai, viên sủi, thuốc bột…bạn cần lưu ý một số điều sau: 

• Paracetamol ở dạng lỏng như dung dịch uống, siro cần được đong bằng thìa hoặc cốc đo phân liều chứ không phải muỗng ăn thông thường. Nếu bạn không có dụng cụ đong liều chính xác, hãy hỏi bác sĩ hoặc dược sĩ để được hướng dẫn cách sử dụng chính xác. Ngoài ra, bạn cần lắc đều dung dịch trước khi sử dụng.
• Đối với viên nhai, cần nhai kỹ paracetamol trước khi nuốt.
• Viên sủi paracetamol, cần hòa tan hoàn toàn trong nước trước khi uống.
• Với thuốc bộtpha hỗn dịch uống, cần khuấy đều trong một lượng nước vừa đủ và uống ngay lập tức.
• Thuốc đạn có paracetamol chỉ sử dụng cho đường trực tràng, không dùng đường uống. Hãy nhớ rửa tay cẩn thận trước và sau khi đặt thuốc. Một lưu ý khác là bạn cần “làm rỗng” ruột và bàng quang trước khi sử dụng thuốc đạn. Để sử dụng, bạn cần tháo lớp bọc bên ngoài ngay trước khi dùng và tránh cầm quá lâu vì chúng có thể tan chảy trên tay. Bạn đưa đầu nhọn của viên thuốc đạn vào trong trực tràng và giữ nguyên vài phút, thuốc sẽ tan chảy ở nhiệt độ cơ thể và bạn sẽ không còn cảm thấy quá khó chịu do đặt thuốc. Tránh đi vệ sinh ngay sau khi đặt thuốc đạn.

3. Liều dùng paracetamol cho người lớn và trẻ em

Liều dùng cho người lớn

Liều dùng thông thường để hạ sốt và giảm đau cho người lớn là từ 325 – 650mg trong mỗi 4 – 6 giờ hoặc 1.000mg trong 6 – 8 giờ, có thể dùng đường uống hoặc đặt trực tràng.

Liều dùng cho trẻ em

Liều dùng để giảm đau và sốt bằng đường uống hoặc đặt trực tràng cho trẻ em như sau:

• Dưới 1 tháng tuổi: Dùng 10 – 15mg/kg cho mỗi liều sau khoảng 4 – 6 giờ khi cần thiết.
• Từ 1 tháng – 12 tuổi: Dùng 10 – 15mg/kg sau mỗi 4 – 6 giờ khi cần thiết (tối đa 5 liều trong vòng 24 giờ).
• Hạ sốt cho trẻ từ 4 tháng – 9 tuổi: Nên dùng liều ban đầu là 30mg/kg.
• Từ 12 tuổi trở lên: Dùng 325 – 650mg sau mỗi 4 – 6 giờ hoặc 1000mg mỗi 6 – 8 giờ.
• Đối với trẻ béo phì: Sử dụng theo tuổi chứ không sử dụng theo kí lô cân nặng

4. Lưu ý gì khi sử dụng paracetamol?

Hiện nay, hoạt chất paracetamol có mặt trong rất nhiều biệt dược khác nhau với nhiều hàm lượng, phổ biến nhất là 500mg. Vì vậy, khi sử dụng thuốc, bạn nên lưu ý:

• Không uống nhiều thuốc hơn liều khuyến cáo, vì quá liều paracetamol sẽ gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng. Liều lượng tối đa cho người lớn là 1g (1.000mg) mỗi lần và 4g (4.000mg) mỗi ngày.
• Không uống rượu khi đang dùng thuốc, vì sẽ làm tăng nguy cơ gây tổn thương gan.
• Người có tiền sử nghiện rượu và bệnh gan, nên hỏi bác sĩ trước khi sử dụng thuốc.
• Không uống thuốc khi bị dị ứng với paracetamol hoặc acetaminophen.

Nếu bạn đang mang thai hoặc cho con bú, nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

Khi sử dụng paracetamol, bạn cần tuân thủ đúng liều lượng được chỉ định

Ngưng sử dụng thuốc và đến gặp bác sĩ khi:

• Tiếp tục bị sốt sau 3 ngày sử dụng thuốc
• Tình trạng đau vẫn còn sau 7 ngày sử dụng (hoặc sau 5 ngày đối với trẻ em)
• Da bị nổi mẩn ngứa, đau đầu liên tục hoặc xuất hiện những đốm đỏ, sưng tấy
• Các triệu chứng trở nên trầm trọng hơn hoặc có thêm những triệu chứng bất thường mới

5. Paracetamol có thể gây ra những tương tác nào?

Paracetamol có thể gây tương tác với một số thuốc khác (bao gồm thuốc kê đơn và không kê đơn), kể cả thực phẩm chức năng, thảo dược… Một số thuốc có thể tương tác với thuốc hạ sốt paracetamol bao gồm:

• Thuốc khác cũng chứa paracetamol
• Amitriptyline
• Amlodipine
• Amoxicillin
• Aspirin
• Atorvastatin
• Caffeine
• Clopidogrel
• Codeine
• Diazepam
• Diclofenac
• Furosemide
• Gabapentin
• Ibuprofen
• Lansoprazole
• Levofloxacin
• Levothyroxine
• Metformin
• Naproxen
• Omeprazole
• Pantoprazole
• Prednisolone
• Pregabalin
• Ramipril
• Ranitidine
• Sertraline
• Simvastatin
• Tramadol

Paracetamol cũng tương tác với rượu hoặc các đồ uống có chứa cồn gây ra các tác dụng phụ nặng nề ảnh hưởng đến gan. Đây là tương tác nghiêm trọng, bạn có thể bị:

• Sốt, ớn lạnh
• Đau khớp hoặc sưng
• Mệt mỏi hoặc suy nhược quá mức
• Chảy máu hay bầm tím
• Xuất hiện phát ban
• Ngứa da
• Ăn mất ngon
• Buồn nôn, nôn mửa
• Vàng da hoặc vàng lòng trắng mắt

Cho dù là thuốc không kê đơn nhưng bạn phải sử dụng paracetamol thật thận trọng. Hãy đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào, tốt nhất bạn nên tham khảo ý kiến từ bác sĩ hoặc dược sĩ.

Paracetamol tương tác với rượu Ethanol và thức ăn

Hãy hỏi bác sĩ trước khi dùng thuốc paracetamol (hoặc các thuốc chứa hoạt chất acetaminophen) cùng với rượu Ethanol. Người nghiện rượu mãn tính có thể có nguy cơ cao bị nhiễm độc gan khi điều trị với paracetamol (APAP). Nguy cơ tổn thương gan nghiêm trọng, bao gồm cả trường hợp suy gan cấp dẫn đến ghép gan và tử vong.

Việc sử dụng paracetamol nên được xem xét một cách thận trọng, đặc biệt ở những bệnh nhân uống rượu từ 3 lần trở lên mỗi ngày.

Đến gặp ngay bác sĩ nếu bạn bị sốt, ớn lạnh, đau khớp hoặc sưng, mệt mỏi hoặc suy nhược quá mức, chảy máu hay bầm tím, xuất hiện phát ban, ngứa da, ăn mất ngon, buồn nôn, nôn mửa, vàng da hoặc mắt trắng.

Thuốc paracetamol có thể tương tác với rượu, về lâu dài có thể gây nhiễm độc gan

Bệnh về gan: Tương tác nghiêm trọng

Paracetamol (Acetaminophen) chủ yếu được chuyển hóa trong gan thành các dạng không hoạt động. Tuy nhiên, số lượng nhỏ các dạng này được chuyển đổi theo các con đường nhỏ hơn thành các chất chuyển hóa, điều này có thể gây độc gan hoặc làm xuất hiện chứng bệnh Methemoglobinemia.

Bệnh nhân bị suy gan có thể có nguy cơ tăng độc tính do tăng hoạt động của các đường chuyển hóa nhỏ. Tương tự, sử dụng acetaminophen quá mức hoặc thường xuyên có thể làm ứ đọng các enzyme gan thiết yếu và dẫn đến sự trao đổi chất tăng lên theo các con đường nhỏ.

Tổn thương gan nghiêm trọng, bao gồm cả trường hợp suy gan cấp dẫn đến ghép gan và tử vong, đã được báo cáo ở những bệnh nhân sử dụng acetaminophen.

Việc sử dụng thuốc paracetamol nên được xem xét một cách thận trọng, đặc biệt ở những bệnh nhân bị suy gan. Bệnh nhân nên được theo dõi lâm sàng chức năng gan.

Bạn nên đọc tất cả các nhãn thuốc theo toa và không kê toa để đảm bảo chúng không chứa paracetamol, hoặc tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế nếu bạn thấy không chắc chắn.

Phenylketonuria (PKU): Tương tác vừa phải

Một số sản phẩm paracetamol dạng uống và paracetamol dạng kết hợp, đặc biệt là viên nén để nhai, có chứa chất làm ngọt nhân tạo – Aspartame (NutraSweet).

Aspartame được chuyển thành phenylalanine trong đường tiêu hóa sau khi ăn. Các chế phẩm sủi bọt và nhai của acetaminophen cũng có thể chứa phenylalanine.

Bạn nên xem xét hàm lượng aspartam/phenylalanine nếu bạn là đối tượng cần phải hạn chế sử dụng phenylalanine (phenylketonurics).

6. Những câu hỏi thường gặp về paracetamol

Paracetamol phát huy tác dụng trong bao lâu?

Sau khi uống khoảng 30 phút, thuốc paracetamol sẽ bắt đầu phát huy công dụng. Tác dụng hạ sốt, giảm đau sẽ kéo dài khoảng 3 – 4 tiếng tùy vào từng cơ địa của mỗi người và tình trạng bệnh nặng hay nhẹ. 

Làm gì khi lỡ quên một liều hoặc uống quá liều paracetamol?

Thông thường, thuốc hạ sốt paracetamol chỉ được sử dụng khi cần thiết cho cả người lớn và trẻ em nên không có lịch dùng thuốc cụ thể. Nếu bạn cần sử dụng thuốc thường xuyên, hãy dùng liều đã quên ngay khi nhớ ra. Tuy nhiên, nếu gần đến thời gian sử dụng liều kế tiếp thì bạn nên bỏ qua liều đã quên và sử dụng liều tiếp theo. Không sử dụng gấp đôi liều để bù cho liều đã quên. 

Trường hợp nhận thấy những biểu hiện quá liều paracetamol, bạn cần tìm kiếm sự chăm sóc y tế khẩn cấp. Các dấu hiệu ngộ độc paracetamol bao gồm:

• Tiêu chảy
• Chán ăn
• Buồn nôn, nôn mửa
• Co thắt và đau dạ dày
• Tăng tiết mồ hôi

Sau đó, các triệu chứng nặng hơn có thể xuất hiện như đau dạ dày trên, nước tiểu sẫm màu, vàng da hoặc lòng trắng mắt có màu vàng.

Paracetamol có tác dụng phụ hay không?

Với những người có cơ địa mẫn cảm, paracetamol có thể gây ra một số tác dụng phụ

Paracetamol có thể gây dị ứng với một số cơ địa mẫn cảm. Các dấu hiệu dị ứng có thể là: 

• Nổi mề đay
• Khó thở
• Sưng mặt, môi, lưỡi hay cổ họng

Lúc này, bạn cần ngưng sử dụng thuốc ngay lập tức và đến trung tâm hay cơ sở y tế gần nhất để nhận được trợ giúp y tế kịp thời.

Một vài tác dụng phụ nghiêm trọng khác có thể xảy ra bao gồm:

• Sốt nhẹ đi kèm với buồn nôn, đau dạ dày và chán ăn
• Nước tiểu sẫm màu, phân màu hắc ín
• Vàng da hoặc vàng lòng trắng mắt.

Bảo quản paracetamol như thế nào?

Khi bảo quản thuốc chứa Paracetamol, bạn cần đặt thuốc ở nơi thoáng mát, trong khoảng 15 – 30 độ C. Riêng, Paracetamol dạng viên đặt hậu môn có thể bảo quản trong tủ lạnh. 

Lưu ý, tuyệt đối không để thuốc trực tiếp dưới ánh nắng mặt trời hoặc ở nơi ẩm thấp. Khi thuốc có dấu hiệu biến đổi màu sắc, có mùi lạ cần ngưng sử dụng và tham khảo ý kiến của dược sĩ để biết cách xử lý thuốc hết hạn đúng cách.

Dù Paracetamol được đánh giá khá an toàn cho mọi đối tượng nhưng khi cho trẻ sử dụng thuốc, bố mẹ cần đặc biệt lưu ý liều lượng của thuốc phải phù hợp với cân nặng của bé cũng như tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ. Sau khi sử dụng Paracetamol, nếu nhận thấy có các dấu hiệu bất thường, cần đưa người bệnh nhập viện càng sớm càng tốt để được chẩn đoán nguyên nhân và điều trị kịp thời.

Có thể bạn quan tâm

Nguồn tham khảo:

Paracetamol. https://www.drugs.com/paracetamol.html#moreResources

Paracetamol. https://www.webmd.com/drugs/2/drug-57595/paracetamol-oral/details

Paracetamol: new vistas of an old drug. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17227290