Phế truất cầu khuẩn mang thể dẫn tới nhiều bệnh lý nghiêm trọng đe dọa tới tính mệnh như viêm màng não, viêm phổi, viêm xoang, viêm tai giữa, nhiễm trùng huyết… (những bệnh do vi khuẩn phế truất cầu gây ra). Do vậy, cần tìm hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng để mang hướng điều trị và phòng ngừa hiệu quả.

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, chưng sĩ Nội trú Đặng Thành Đô – Khoa Nội Hô hấp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội.

Phế truất cầu khuẩn là gì?

Phế truất cầu khuẩn là vi khuẩn mang tên Streptococcus pneumoniae, tên gọi thông thường là phế truất cầu. Đây là vi khuẩn Gram dương thuộc chi Streptococcus. Sở hữu nhiều chủng vi khuẩn phế truất cầu khác nhau sẽ gây nên những bệnh khác nhau. Phế truất cầu khuẩn trú ngụ chủ yếu ở mũi, họng và đường thở của người khỏe mạnh và thường ko gây bệnh, được gọi là người lành mang trùng. (1)

Ở những đối tượng nhạy cảm như trẻ nhỏ, người già, đặc thù là người mang hệ miễn nhiễm suy giảm, phế truất cầu khuẩn sẽ thuận tiện gây bệnh. Hàng năm trên toàn cầu mang sắp nửa triệu trẻ em tử vong vì những bệnh do vi khuẩn phế truất cầu gây nên. Trẻ em là nhóm chính dễ mắc bệnh..

Bệnh do phế truất cầu khuẩn thông thường lây lan qua đường hô hấp lúc xúc tiếp với người mang vi khuẩn qua hành động hắt xì, ho, nôn… hay tiêu dùng chung đồ tư nhân.

Bệnh do phế truất cầu khuẩn gây ra thường lây lan qua đường hô hấp.

Bệnh do vi khuẩn phế truất cầu gây ra và những triệu chứng thường gặp

Vi khuẩn phế truất cầu Streptococcus pneumoniae thường gây ra nhiều bệnh lý nhiễm khuẩn phế truất cầu khác nhau, phổ biến là bệnh viêm tai giữa, viêm xoang, những bệnh nhiễm trùng nặng và nguy hiểm tới tính mệnh như nhiễm khuẩn ở phổi gây viêm phổi, nhiễm trùng máu, viêm màng não…

1. Viêm phổi

Một trong những nguyên nhân chính gây ra bệnh viêm phổi ở trẻ em và người già trên 65 tuổi, những người mang hệ miễn nhiễm yếu là do nhiễm khuẩn phế truất cầu. Viêm phổi là bệnh nhiễm trùng tại phổi khiến cho những túi khí ở một bên hoặc hai bên phổi bị tổn thương gây viêm. Bệnh tiến triển nhanh, dễ biến chứng nếu ko được chẩn đoán chuẩn xác và điều trị kịp thời.

Triệu chứng của bệnh viêm phổi thường là sốt cao, rét run, mang trường hợp giảm thân nhiệt, đau ngực, khó thở, ho mang đờm hoặc máu…

2. Viêm tai giữa

Đây là bệnh nhiễm trùng ở tai. Nguyên nhân phổ biến là do bị tác động bởi tình trạng nhiễm trùng tại đường hô hấp trên ko được điều trị dứt điểm hoặc ko đúng cách dẫn tới bệnh viêm tai giữa. Bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ với tỷ lệ lên tới 80%.

Triệu chứng của bệnh thường là sốt cao, quấy khóc, chán ăn bỏ bú, mang biểu hiện dụi tai, tiêu chảy….

Đối với người to, bệnh cũng mang thể xuất hiện với triệu chứng rõ ràng và dễ nhận mặt hơn như đau vùng tai, sốt, gặp vấn đề về thính giác, cáu gắt, mỏi mệt, buồn nôn. Nếu bị nặng mang thể xuất hiện dịch chảy từ tai ra ngoài.

3. Viêm màng não

Viêm màng não do phế truất cầu bị nhiễm khuẩn gây ra rất khó phát hiện. Bệnh để lại nhiều di chứng nặng nề cho người mắc.

Lúc mắc bệnh, triệu chứng thường là đau đầu, nôn ói. Biểu hiện này dễ gây nhầm lẫn với những bệnh lý đường tiêu hóa. Ngoài ra, bệnh còn mang biểu hiện sốt cao, nhức đầu trong vòng nhiều giờ, thậm chí nhiều ngày. Người nhiễm bệnh viêm màng não rất nhạy cảm với ánh sáng, cứng cổ, mất cảm giác ngon mồm, rối loạn ý thức, tơ mơ bứt rứt. Bệnh viêm màng não do nhiễm khuẩn phế truất cầu nếu ko được phát hiện và điều trị đúng phác đồ mang thể để lại di chứng thần kinh.

4. Nhiễm trùng huyết ở người nhiễm HIV

Những người mang hệ miễn nhiễm suy yếu (ví dụ như người nhiễm HIV) dễ mắc nhiều bệnh lý hơn so với người thường nhật, trong đó mang bệnh nhiễm trùng huyết do phế truất cầu khuẩn gây ra.

Vi khuẩn phế truất cầu xâm nhập vào máu và gây ra nhiều triệu chứng như sốt, rét run, đau đầu, tơ mơ, mang thể sốc nhiễm khuẩn gây tử vong.

Ngoài những bệnh lý trên, phế truất cầu khuẩn còn gây nhiều bệnh lý khác như viêm kết mạc, viêm tủy xương, viêm mô tế bào, viêm xoang cấp tính, viêm màng ngoài tim…

ThS.BS nội trú Đặng Thành Đô tư vấn cho người bệnh về bệnh do vi khuẩn phế truất cầu. Ảnh: BVĐK Tâm Anh

Đối tượng dễ mắc bệnh do vi khuẩn phế truất cầu

Trẻ em là đối tượng dễ mắc bệnh nhiễm khuẩn do phế truất cầu khuẩn và cũng là đối tượng chịu tác động nặng nề. (3)

Bệnh viêm màng não do phế truất cầu gây ra là bệnh lý đáng lo ngại ở trẻ em với 83% trường hợp xảy ra ở những trẻ dưới Hai tuổi. Bệnh mang tỷ lệ tử vong cao, để lại nhiều di chứng nặng, đặc thù là ở những nước phát triển thuộc châu Á, châu Phi. Nguy cơ tử vong ở những nước này thường trên 50% trong tổng số trẻ mắc bệnh. Khoảng 30 – 50% còn lại tuy mang thể qua khỏi nhưng chịu những di chứng như tật nguyền, mù, điếc, động kinh, liệt, chậm phát triển, suy giảm trí tưởng, đau đầu kéo dài…

Kế bên viêm màng não, trẻ em cũng thường mắc bệnh viêm tai giữa do vi khuẩn phế truất cầu. Theo thống kê, mang tới 80% trẻ dưới 3 tuổi mang ít nhất một lần mắc bệnh viêm tai giữa, đặc thù đối với trẻ nhỏ dưới Một tuổi. Hơn 1/3 trong số đó bị nhiễm trùng lặp lại trong thời kì dài. Bệnh dễ lây từ trẻ này sang trẻ khác.

Bệnh nhiễm trùng huyết (nhiễm trùng phế truất cầu ở máu) khá nguy hiểm với những trường hợp mắc sẵn những bệnh lý khác, với tỷ lệ tử vong vào khoảng 20%.

Viêm phổi là nhiễm trùng nghiêm trọng thường gặp nhất do phế truất cầu; nó mang biểu hiện như viêm phế truất quản phổi hay viêm phổi thùy. Phế truất cầu là tác nhân phổ biến nhất gây viêm phổi cùng đồng ở mọi lứa tuổi.

Con đường lây truyền và biến chứng của bệnh phế truất cầu

Streptococcus pneumoniae được tìm thấy trong mũi và họng của 5 – 10% người to khỏe mạnh, 20 – 40% trẻ em khỏe mạnh. Một số môi trường nhất định như doanh trại quân đội hay trung tâm chăm sóc ban ngày sẽ tìm thấy số lượng phế truất cầu khuẩn cao hơn. Phế truất cầu gắn với tế bào vòm họng thông qua chất kết dính bề mặt vi khuẩn. Khu trú mang thể trở nên truyền nhiễm lúc vi sinh vật được đưa vào những khu vực như ống Eustachian hoặc xoang mũi gây viêm tai giữa, viêm xoang. Viêm phổi xảy ra nếu phế truất cầu khuẩn được hít vào phổi và ko được đào thải.

Phế truất cầu cũng mang thể lây lan theo dòng máu gây nhiễm trùng máu, dẫn tới viêm màng não, áp xe não, viêm khớp nhiễm trùng hoặc viêm tủy xương.

Những người mắc bệnh liệt nửa người bẩm sinh, phẫu thuật cắt bỏ lá lách, bệnh hồng huyết cầu hình liềm… dẫn tới nhiễm trùng, những người mang hệ thống miễn nhiễm bị tổn hại… sẽ mang nguy cơ mắc bệnh phế truất cầu cao hơn.

Phế truất cầu khuẩn gây ra nhiều bệnh cho trẻ em và người trưởng thành.

Phương pháp chẩn đoán nhiễm trùng phế truất cầu

Tùy vào mức độ nghiêm trọng của triệu chứng và sự tác động tới những phòng ban của thân thể, chưng sĩ sẽ mang thể chỉ định thực hiện rà soát cận lâm sàng như:

Chụp cắt lớp vi tính hoặc X-quang ngực;
Xét nghiệm dịch não tủy (CSF);
Xét nghiệm đờm, máu, chất dịch lấy từ phổi, khớp, xương, xung quanh tim hoặc áp xe.

Phương pháp điều trị bệnh do vi khuẩn phế truất cầu

Tùy thuộc vào mức độ nặng – nhẹ của tình trạng bệnh để đưa ra giải pháp điều trị thích hợp.
Đối với nhiễm trùng do phế truất cầu khuẩn ở mức độ nhẹ: Sử dụng kháng sinh là cần thiết trong phác đồ điều trị bệnh. Việc tiêu dùng thuốc nào, liều lượng bao nhiêu sẽ do chưng sĩ quy định sau lúc chẩn đoán tình trạng bệnh dựa trên kết quả thăm khám và xét nghiệm.

Một số trường hợp nhiễm trùng nặng, chưng sĩ chỉ định tiêm kháng sinh qua đường tĩnh mạch. Với triệu chứng nghiêm trọng hơn mang thể đe dọa tới tính mệnh, liệu pháp oxy cùng nhiều hình thức điều trị khác được thực hiện.

Cách phòng ngừa phế truất cầu bị nhiễm khuẩn

1. Vắc xin

Tổ chức Y tế Toàn cầu WHO khuyến khích đưa vắc xin phế truất cầu vào chương trình tiêm chủng quốc gia. Với mức độ gây nhiều bệnh nguy hiểm, phòng bệnh phế truất cầu khuẩn bằng việc tiêm vắc xin sớm cho trẻ từ 6 tuần tuổi là cách tránh đáng kể tỷ lệ tử vong, đồng thời cũng giảm giá thành và thời kì chữa bệnh.

Trẻ từ 5 tuần tuổi tới 5 tuổi được khuyến cáo nên tiêm vắc xin phòng phế truất cầu bị nhiễm khuẩn. Đây là giải pháp tránh những tai biến, giảm việc tiêu dùng kháng sinh lúc chưa thực sự cần thiết.

2. Tránh yếu tố xúc tiếp

Trước và sau lúc ăn hoặc sau lúc xúc tiếp với những bề mặt nơi công cùng cần rửa tay sạch bằng xà phòng;
Che chắn vùng mũi – mồm lúc ho và hắt xì;
Tránh hút thuốc lá (chủ động và thụ động);
Tránh xúc tiếp với những đối tượng mang nguy cơ cao mắc những bệnh lý về hô hấp;
Lúc tới những nơi đông người nên đeo khẩu trang.

Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh – nơi thăm khám và điều trị những bệnh do phế truất cầu khuẩn

Khoa Nội Hô hấp Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là liên hệ thăm khám tin cậy hàng đầu của những bệnh nhân nhiễm bệnh lý phổi – hô hấp như vi khuẩn phế truất cầu, phổi tắc nghẽn mạn tính, ung thư phổi, giãn phế truất quản, hen suyễn…

Bệnh viện đầu tư hệ thống trang thiết bị khoa học hiện đại như hệ thống nội soi phế truất quản ống mềm mang dải tần hẹp NBI, hệ thống nội soi màng phổi, máy chụp X quang quẻ khoa học cao, máy chụp CT 128 dãy giúp phát hiện sớm ung thư phổi, màng phổi, những bệnh phế truất quản, phổi; hệ thống đo đa ký giấc ngủ để chẩn đoán nguyên nhân ngủ nghê, mất ngủ và căn chỉnh điều trị hội chứng ngưng thở tắc nghẽn lúc ngủ, máy thở ko xâm nhập điều trị suy hô hấp…

Khoa Nội Hô hấp Bệnh viện Tâm Anh phối hợp chặt chẽ với những khoa lâm sàng và cận lâm sàng tạo nên thứ tự khép kín, giúp chẩn đoán chuẩn xác những bệnh do phế truất cầu khuẩn hay vi khuẩn phế truất cầu, xây dựng phác đồ điều trị hợp lý, rút ngắn thời kì hồi phục cho người bệnh.