Truất phế cầu khuẩn là tác nhân thường được phát hiện trong tình trạng đồng nhiễm, bội nhiễm ở nhiều bệnh nhân Covid-19, COPD, cúm,… Ko chỉ gây bệnh nặng, nguy cơ để lại nhiều di chứng ở hệ thần kinh, hệ hô hấp… mà vi khuẩn truất phế cầu ngày càng kháng kháng sinh làm việc điều trị vô cùng khó khăn và tốn kém.
Truất phế cầu khuẩn là gì?
Truất phế cầu khuẩn (tên tiếng anh là Streptococcus Pneumoniae) là loại vi khuẩn khu trú tại vùng mũi – họng gây ra nhóm bệnh lý nguy hiểm: Viêm phổi, viêm mũi họng, viêm tai giữa, viêm màng não, nhiễm trùng huyết,… Những bệnh do truất phế cầu khuẩn để lại di chứng và tỷ lệ tử vong từ 10 – 20%, đặc trưng ở trẻ nhỏ, người già, tỷ lệ tử vong lên tới 50%. Ước tính nửa triệu trẻ em dưới 5 tuổi tử vong mỗi năm trên toàn toàn cầu do truất phế cầu khuẩn.
“Bất cứ người nào cũng mang nguy cơ đồng nhiễm nhiều bệnh cùng Một lúc, tuy nhiên ít ngờ đâu rằng độ đáng sợ của bộ đôi truất phế cầu khuẩn + Covid-19 lại vô cùng kinh khủng. Tỷ lệ tử vong cao gấp 8 lần so với người thường ngày, đối với những người bị vi khuẩn truất phế cầu xâm lấn trong vòng từ 3 – 27 ngày sau đó nhiễm Covid-19 khả năng tử vong tăng lên gấp 3 lần. Đặc thù, người bệnh mang nguy cơ đối mặt những biến chứng nguy hiểm nếu để đồng nhiễm: xơ phổi, suy hô hấp, áp xe phổi, phù phổi cấp…” BS.CKI Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC cảnh báo.
Những bệnh do truất phế cầu khuẩn gây ra và triệu chứng thường gặp
Vi khuẩn truất phế cầu mang nhiều tuýp khác nhau mang thể thường trú 40-70% trong vùng hầu họng người khỏe mạnh, sẵn sàng tiến công ngay lúc mang thời cơ. Truất phế cầu khuẩn chính là “thủ phạm” gây ra nhiều bệnh nguy hiểm, thậm chí nếu phát hiện bệnh ở giai đoạn muộn rất khó điều trị và tốn kém cho gia đình và ngành y tế, dù người bệnh may mắn được cứu chữa với nhiều loại kháng sinh liều cao nhưng giá bán điều trị những bệnh do truất phế cầu mang thể lên tới hàng trăm triệu đồng/ca và điều trị dài ngày.
Truất phế cầu khuẩn gây ra nhiều bệnh lý khác nhau bao gồm: Những bệnh nhiễm trùng thường gặp với tần suất cao như viêm tai giữa hoặc viêm xoang; Những bệnh nhiễm trùng nặng và nguy hiểm tới tính mệnh như viêm phổi (nhiễm trùng ở phổi), viêm tai giữa (nhiễm trùng ở khu vực phía sau màng tai), viêm màng não (viêm nhiễm màng bảo vệ xung quanh não và tủy sống), nhiễm trùng máu (nhiễm trùng huyết),…
Cụ thể, những bệnh do truất phế cầu bao gồm:
1. Viêm tai giữa do truất phế cầu
Viêm tai giữa là bệnh viêm cấp tính ở lớp niêm mạc lót trong tai giữa, thường phát khởi sau viêm mũi họng do truất phế cầu khuẩn Streptococcus pneumoniae (40-50%). Trẻ từ 6-18 tháng tuổi là nhóm mang tỷ lệ mắc bệnh cao nhất với triệu chứng thường thấy ở trẻ là đau tai, sốt cao, quấy khóc, khó chịu, mang chất dịch trong tai giữa, chảy mủ tai hoặc mất thính giác,…
Những triệu chứng tiêu biểu của viêm tai giữa trong giai đoạn đầu rất dễ nhầm lẫn với những bệnh lý hô hấp khác. 80% trẻ sẽ mắc bệnh viêm tai giữa ít nhất Một lần trước năm 3 tuổi, hơn 1/3 trường hợp trẻ bị nhiễm trùng lặp đi lặp lại (3 lần hoặc nhiều hơn trong Một năm), phải can thiệp phẫu thuật, di chứng nặng do viêm tai giữa do truất phế cầu khuẩn đang lặng lẽ tiến công sức khỏe và tính mệnh của hàng triệu trẻ em với tỷ lệ tử vong từ 10 – 20%; tỷ lệ tử vong lên tới 50% ở đối tượng nguy cơ cao như trẻ nhỏ, người già, người mang hệ miễn nhiễm yếu.
2. Viêm phổi do truất phế cầu
Khuẩn phế cầu tàn phá phổi ko kém Covid-19. Viêm phổi do truất phế cầu mang triệu chứng dễ gây nhầm lẫn với cảm cúm thông thường nên thường bị xem nhẹ, hoặc dễ nhầm lẫn với Covid-19 như sốt, ớn lạnh, ho, thở nhanh, khó thở, đau ngực, lú lẫn, kém tỉnh táo,… Chính việc khó nhận diện viêm phổi do truất phế cầu mang thể bỏ sót điều trị, từ đó người bệnh dễ diễn tiến nặng, phổi bị tàn phá dẫn tới suy hô hấp, tử vong…
Viêm phổi đã và đang là mối đe dọa to trên toàn toàn cầu, với sắp Một triệu ca tử vong hàng năm ở trẻ dưới 5 tuổi. Trung bình cứ 20 giây, bệnh viêm phổi lại giết mổ chết Một đứa trẻ. Tại Việt Nam, hàng năm, bệnh viêm phổi cướp đi mạng sống của khoảng 4.000 trẻ em trong tổng số 2,9 triệu ca mắc. Người to, người mang hệ miễn nhiễm yếu, người mang bệnh nền… chính là nhóm đối tượng mang nguy cơ cao được khuyến cáo sử dụng vắc xin phòng ngừa viêm phổi do vi khuẩn truất phế cầu.
3. Viêm màng não do truất phế cầu
Viêm màng não do truất phế cầu khuẩn Streptococcus pneumoniae là bệnh khó phát hiện và nguy hiểm nhất, tỷ lệ đề kháng kháng sinh cao, tạo khó khăn và sức ép trong việc điều trị. Bệnh mang triệu chứng sốt cao (39 – 40oC) liên tục, nhức đầu, đau mỏi cơ khớp… So với viêm màng não do mô cầu thì viêm màng não do truất phế cầu ít nổi ban trên da hơn, nhưng lại mang tín hiệu thần kinh khu trú, liệt mặt, rối loạn tri giác nặng nề hơn.
Những chuyên gia y tế cho biết: 80% bệnh nhân viêm màng não là trẻ dưới 5 tuổi. Đáng chú ý, tỷ lệ lành bệnh hoàn toàn chỉ 70%. 5-15% bệnh nhân viêm màng não tử vong dù được điều trị tích cực. Nếu ko điều trị tích cực, tỷ lệ này mang thể lên tới 30%. Thậm chí, nếu may mắn chữa khỏi, người bệnh mang thể đối mặt di chứng trong khoảng thời gian dài như: Tổn thương những dây thần kinh sọ não; Áp-xe não, áp-xe dưới màng cứng, ổ tụ mủ dọc huyết quản, viêm tắc tĩnh mạch, viêm quanh mạch máu não…; Gây tắc nghẽn dịch não tủy, chứng não nước, viêm màng trong tim, viêm màng ngoài tim, viêm phổi, viêm thận.
4. Nhiễm khuẩn huyết do truất phế cầu khuẩn
Nhiễm trùng do truất phế cầu khuẩn ở máu khá nguy hiểm với những trường hợp nguy cơ cao như trẻ nhỏ, người to tuổi, người mắc sẵn những bệnh lý khác, với tỷ lệ tử vong lên tới 20%, đây là tình trạng thứ phát phổ biến sau viêm phổi truất phế cầu, xuất hiện trên xấp xỉ 25% số người bệnh. Viêm phổi là nhiễm trùng nghiêm trọng thường gặp nhất do truất phế cầu; mang biểu hiện như viêm truất phế quản phổi hay viêm phổi thùy. Những triệu chứng đặc trưng của nhiễm trùng máu là sốt, rét run, bứt rứt, đau đầu, đau cơ, tơ mơ ngủ gà và ban ngoài da.
5. Viêm xoang do truất phế cầu
Viêm xoang là tình trạng viêm những xoang cạnh mũi. Lúc người bệnh mắc viêm xoang (nhiễm trùng ở xoang) do truất phế cầu mang những triệu chứng đặc trưng như đau mặt, nghẹt mũi, chảy nước mũi màu vàng/xanh, đau đầu. Đây là thể bệnh rất dễ nhầm lý với những bệnh lý hô hấp thông thường khác nên cần được phát hiện và điều trị sớm.
Đáng lưu ý, viêm xoang do truất phế cầu gây rất nhiều phiền toái cho người bệnh. Bệnh sẽ tiến triển nặng thành mãn tính thỉnh thoảng gây những biến chứng nghiêm trọng như nhiễm trùng ổ mắt, viêm tắc tĩnh mạch xoang hang, áp-xe não, viêm màng não… nguy hiểm tính mệnh nếu ko được can thiệp sớm và đúng cách.
6. Viêm nội tâm mạc do truất phế cầu khuẩn
Viêm nội tâm mạc do truất phế cầu khuẩn là tình trạng nhiễm trùng của màng ngoài tim với những triệu chứng như sốt dằng dai; móng tay khum, lách to, ngón tay dùi trống; xuất huyết mảnh vụn, xuất hiện hạch Osler – những mụn mủ mềm xuất hiện trên phần mềm của ngón tay, ban xuất huyết ở ngón chân. (1)
Khuẩn truất phế cầu thường gây viêm nội tâm mạc lặng lẽ, tổn thương tiến triển chậm nhưng nguy hiểm. Bệnh thường phát triển ở người bệnh mang van tim thất thường, tiến triển từ bệnh nha chu, nhiễm trùng tiết niệu, nhiễm trùng tiêu hóa ko được điều trị tốt dẫn tới nhiễm trùng huyết, thậm trí mạng vong.
7. Viêm khớp nhiễm trùng do truất phế cầu
Viêm khớp nhiễm trùng do truất phế cầu là tình trạng nhiễm trùng ở bên trong khớp, truất phế cầu khuẩn xâm nhập vào khớp mang thể qua đường máu, chấn thương trực tiếp hay sau thủ thuật tiêm khớp, phẫu thuật khớp… Những triệu chứng của bệnh mang thể kể tới như:
- Tại khớp: Đau khớp từ trung bình tới nặng, mức độ đau tăng dần, tăng lên lúc vận động và sờ nắn, khớp sưng nóng đỏ. Mang thể thấy những tổn thương phần mềm quanh khớp sau chấn thương.
- Toàn thân: Xuất hiện hội chứng nhiễm khuẩn gồm sốt, rét run, môi khô, lưỡi bẩn, tương đối thở hôi.
8. Viêm phúc mạc do khuẩn truất phế cầu
Viêm phúc mạc là tình trạng cấp cứu nghiêm trọng và nguy cấp cần điều trị ngay ngay tức thì vì tỷ lệ tử vong mang thể lên tới 60 – 70%. Bệnh mang thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra, trong đó mang truất phế cầu khuẩn (hiếm gặp).
Đau bụng là triệu chứng cảnh báo sớm nhất và bao giờ cũng xuất hiện trong viêm phúc mạc, kèm theo buồn nôn và nôn. Tiếp đó, người bệnh sốt cao, mỏi mệt, hốc hác, phờ phạc, da xanh tái, nhớp nháp mồ hôi, chân tay lạnh. Nặng hơn mang thể li phân bì, bán mê hoặc hôn mê, mạch nhanh, huyết áp tụt do mất nước, chất điện giải (nôn, sốt) và do ứ đọng nước trong lòng ruột và ổ bụng gây nhiễm độc độc tố vi khuẩn.
Đối tượng dễ mắc bệnh do khuẩn truất phế cầu
Người nào cũng mang thể trở thành đối tượng dễ mắc bệnh do truất phế cầu khuẩn. Tuy nhiên, nguy cơ nhiễm vi khuẩn truất phế cầu và mắc bệnh lý nặng tăng cao ở 3 nhóm đối tượng: Trẻ nhỏ dưới 5 tuổi, người trên 50 tuổi và những người mang hệ miễn nhiễm suy yếu, người mang những bệnh lý khác đi kèm chẳng hạn như đái tháo đường, những bệnh lý về gan, phổi, thận và tim và những người hút thuốc lá.
Người nào cũng mang thể mắc những bệnh do truất phế cầu khuẩn. CDC Hoa Kỳ đã xác nhận rằng hàng năm mang khoảng 5-6 trường hợp trên 100.000 trường hợp mang bệnh lý về truất phế cầu. Riêng với người già, tỷ lệ này lên tới 34%; trẻ em lên tới 36%. Đặc thù, bệnh tập trung ở 3 nhóm đối tượng nguy cơ cao dễ bị tổn thương là trẻ dưới Hai tuổi, người già trên 65 tuổi và người mang bệnh lý nền mãn tính.
“Trẻ em chưa được tiêm ngừa, chưa từng xúc tiếp với những mầm bệnh, chưa mang đủ kháng thể để bảo vệ. Người già mang những cơ quan bị lão hóa, miễn nhiễm khởi đầu suy giảm. Người mang bệnh về tim mạch, tiểu đường, cao huyết áp, COPD,… chính là yếu tố “thời cơ” để lúc bị truất phế cầu khuẩn tiến công, khả năng nhập viện và tử vong rất cao. Do vậy, việc chủ động tiêm vắc xin truất phế cầu là cách bảo vệ tốt nhất.” BS.CKI Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC khuyến cáo.
Bệnh do truất phế cầu khuẩn lây lan như thế nào?
Truất phế cầu khuẩn Streptococcus pneumoniae là loại vi khuẩn rất dễ lây lan thông qua đường hô hấp lúc xúc tiếp, va chạm với người bệnh qua những con đường như hắt xì, ho, hôn, hoặc sử dụng chung đồ sử dụng tư nhân. Người nào cũng mang thể bị nhiễm vi khuẩn truất phế cầu ở vùng họng dẫn tới những bệnh khác nhau hoặc ko bị bệnh. Những người lành mang mầm bệnh vẫn mang thể lây lan vi khuẩn cho người khác bằng những giọt nhỏ từ mũi hoặc mồm lúc họ thở, ho hoặc hắt xì.
Truất phế cầu khuẩn được tìm thấy trong vùng mũi họng 40-70% ở người khỏe mạnh. Một số môi trường nhất định như doanh trại quân đội hay trung tâm chăm sóc ban ngày sẽ tìm thấy số lượng truất phế cầu khuẩn cao hơn. Điều này mang nghĩa ở thời khắc thuận lợi như sức đề kháng trẻ nhỏ, người to suy yếu thì truất phế cầu khuẩn mang sẵn sẽ mang thể tiến công và gây bệnh.
Chẩn đoán nhiễm truất phế cầu khuẩn
Trong trường hợp bệnh truất phế cầu khuẩn xâm lấn, để chẩn đoán những bệnh do nhiễm truất phế cầu khuẩn xác thực, những chưng sĩ sẽ mang thể chỉ định thực hiện rà soát cận lâm sàng dưới đây tùy vào mức độ nghiêm trọng của triệu chứng và sự tác động tới những phòng ban của thân thể:
- Chụp cắt lớp vi tính hoặc X-quang ngực;
- Xét nghiệm đờm bằng nhuộm Gram như những song cầu hình ngọn nến.
- Xét nghiệm dịch não tủy (CSF);
- Xét nghiệm máu, chất dịch lấy từ phổi, khớp, xương, xung quanh tim hoặc áp xe.
- Nuôi cấy là tiêu chuẩn vàng lúc chẩn đoán những bệnh do truất phế cầu khuẩn. Bác bỏ sĩ cần phải thử nghiệm tính nhạy cảm với kháng sinh. Việc xác định typ huyết thanh và genotyp của những chủng truất phế cầu khuẩn mang thể giúp ích cho dịch tễ học. Sự khác nhau về độc tính trong một typ huyết thanh mang thể được phân biệt bằng những kỹ thuật như điện di gen trên xung điện trường và phân tích tính phổ thông về tổ hợp nhiều gen.
Phương pháp điều trị bệnh do khuẩn truất phế cầu
Những bệnh do truất phế cầu khuẩn diễn tiến nhanh, nhiều biến chứng nguy hiểm tới tính mệnh, nếu may mắn chữa khỏi cũng mang thể để lại nhiều di chứng mù, điếc, liệt và chậm phát triển thần kinh kinh… Do đó, người bệnh cần được phát hiện sớm và can thiệp điều trị kịp thời. Những chuyên gia y tế cho biết, tùy thuộc vào mức độ nặng – nhẹ của triệu chứng, biến chứng của bệnh mà mang những giải pháp điều trị thích hợp khác nhau:
- Đối với tình trạng nhiễm trùng do truất phế cầu khuẩn ở mức độ nhẹ: Sử dụng kháng sinh là cần thiết trong phác đồ điều trị bệnh. Việc sử dụng thuốc nào, liều lượng bao nhiêu sẽ do chưng sĩ quy định sau lúc chẩn đoán tình trạng bệnh dựa trên kết quả thăm khám và xét nghiệm.
- Đối với nhiễm trùng do truất phế cầu khuẩn ở mức độ nặng: Chỉ định tiêm kháng sinh qua đường tĩnh mạch. Với triệu chứng nghiêm trọng hơn mang thể đe dọa tới tính mệnh, liệu pháp oxy cùng nhiều hình thức điều trị khác được thực hiện.
Viêm phổi, viêm tai giữa, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết do truất phế cầu khuẩn là 4 bệnh khôn cùng nguy hiểm, với tỷ lệ tử vong lên tới 50% ở nhóm đối tượng nguy cơ cao như trẻ nhỏ, người già.
Theo ThS.BS Lê Phan Kim Xoa, Trưởng khoa Nhi, BVĐK Tâm Anh TP.HCM vi khuẩn truất phế cầu đang gia tăng mức độ đề kháng với những loại kháng sinh, gây khó khăn và tốn kém trong điều trị. Nếu may mắn điều trị khỏi, người bệnh vẫn mang nguy cơ cao chịu những di chứng bệnh tật nặng nề.
Việc điều trị những bệnh do truất phế cầu đã và đang là vấn đề nhức nhối đối với những nhà nhi khoa, vì truất phế cầu là vi khuẩn mang độc lực mạnh, mang khả năng gây vỡ hồng huyết cầu và xâm nhập gây chết tế bào. Những loại kháng sinh thông thường điều trị truất phế cầu mang thể bị đề kháng kháng sinh, cần phải chọn lựa kháng sinh liều cao và cần phối hợp 2-3 loại kháng sinh, đặc trưng viêm màng não do truất phế cầu mang thể phải sử dụng tới 3 loại kháng sinh, phối hợp song song và thời kì điều trị mang thể kéo dài.
“Đối với những trường hợp viêm màng não và nhiễm trùng huyết mang thể cần điều trị từ 21-28 ngày, thậm chí 6 tuần điều trị liên tục, chích và truyền một ngày rất nhiều lần, và kết hợp uống đồng thời nhiều loại kháng sinh khác. Mang những trẻ sau lúc khỏi bệnh vẫn để lại những di chứng nguy hiểm vĩnh viễn, tác động nghiêm trọng tới sức khỏe và tương lai.” ThS.BS Lê Phan Kim Xoa cho biết.” ThS.BS Lê Phan Kim Xoa cho biết.
Phòng ngừa bệnh do truất phế cầu khuẩn
1. Tiêm phòng vắc xin
Hiện nay, vắc xin truất phế cầu hiện đang mang Hai loại, vắc xin Synflorix (Bỉ) dành cho trẻ từ 6 tuần tuổi tới trẻ dưới 6 tuổi (trước sinh nhật năm thứ 6) và vắc xin Prevenar 13 (Bỉ) dành cho trẻ từ 6 tuần tuổi và người to, đặc trưng là người già, người mang bệnh nền. Vắc xin truất phế cầu ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh và biến chứng nguy hiểm do truất phế cầu khuẩn như: viêm phổi, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, viêm tai giữa, mù, điếc, liệt, chậm phát triển thần kinh kinh,…
| Loại vắc xin | Prevenar-13 (Bỉ) | Synflorix (Bỉ) |
| Đối tượng | Trẻ em từ 6 tuần tuổi và người to, đặc trưng là người già, người mang bệnh nền. | Trẻ em từ 6 tuần tuổi tới trước sinh nhật lần thứ 6. |
| Lịch tiêm |
(Mũi 4 cách mũi 3 tối thiểu Hai tháng, lúc trẻ 11-15 tháng tuổi).
(Mũi 3 cách mũi Hai tối thiểu Hai tháng, lúc trẻ trên Một tuổi)
Lịch tiêm 01 mũi. |
Trẻ từ 12 tháng tới trước sinh nhật lần thứ 6 (chưa từng được tiêm phòng vắc xin trước đó):
|
2. Kháng sinh dự phòng
Theo những chưng sĩ chuyên khoa, đối với trẻ thiểu sản lách chức năng hoặc phẫu thuật <5 tuổi được khuyến cáo dự phòng bằng sử dụng penicillin V đường uống 125 mg, Hai lần/ngày. Thời kì điều trị dự phòng là theo kinh nghiệm, nhưng mang thể vẫn tiếp tục dự phòng trong suốt thời thơ ấu và vào giai đoạn trưởng thành cho những bệnh nhân mang nguy cơ cao bị ko mang lách. Ngoài ra, kháng sinh dự phòng Penicillin 250 mg đường uống, Hai lần/ngày được khuyến cáo cho trẻ to hơn hoặc thanh thiếu niên ít nhất Một năm sau lúc cắt lách.
Tổ chức Y tế Toàn cầu (WHO) khuyến cáo, đầu tư cho tiêm chủng và vắc xin là đầu tư khôn ngoan và tiết kiệm nhất. Vắc xin truất phế cầu mang tính miễn nhiễm cùng đồng lúc tiêm đầy đủ cho trẻ em và người to. Nếu tỷ lệ tiêm chủng cao thì những người xung quanh cũng được bảo vệ. Trong gia đình, nếu một thành viên được tiêm ngừa thì cũng bảo vệ được những thành viên chưa được tiêm ngừa. Ko nên đắn đo về thời kì hay giá bán mà hãy tiêm ngay lúc mang thể, để chủ động bảo vệ sức khỏe sớm cho bản thân và gia đình.
VNVC tự hào là Hệ thống Trung tâm tiêm chủng cao cấp hàng đầu Việt Nam với hệ thống kho lạnh đạt chuẩn GSP, đảm bảo chất lượng, nhà cung cấp và uy tín được khẳng định qua nhiều năm, VNVC khẳng định định cung ứng đầy đủ những loại vắc xin cho trẻ em và người to, đặc trưng vắc xin phòng những bệnh do truất phế cầu khuẩn với cam kết ko tăng giá, mức giá bình ổn trong mùa cao điểm dịch bệnh. Để tư vấn, đặt lịch tiêm chủng, đăng ký Gói vắc xin, tiêm vắc xin lẻ, đặc trưng là những chương trình ưu đãi, Quý Khách hàng vui lòng liên hệ:
Fanpage: https://www.facebook.com/trungtamtiemchungvnvc
Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC sắp nhất tại https://vnvc.vn/he-thong-trung-tam-tiem-chung/
Để đặt sắm vắc xin và tham khảo những sản phẩm vắc xin, Quý khách vui lòng truy cập: vax.vnvc.vn
Truất phế cầu khuẩn là căn nguyên chiếm khoảng 11% trong tổng số trẻ nhỏ dưới 5 tuổi tử vong. Vi khuẩn truất phế cầu gây nhiều bệnh lý nghiêm trọng như viêm phổi, viêm màng não, viêm tai giữa,… Đừng để trả giá đắt vì truất phế cầu khuẩn, chủ động chủng ngừa vắc xin sớm là giải pháp hiệu hữu ngăn chặn và cứu sống hàng triệu trẻ em và người to khỏi nguy cơ bệnh tật.