1. KHÁI NIỆM VỀ TĂNG ĐỘNG GIẢM CHÚ Ý

Là một rối loạn sinh vật học thần kinh, đặc trưng bởi giảm tập trung chú ý rõ rệt kết hợp với tăng hoạt động quá mức, thiếu kiềm chế.

Những biểu hiện giảm chú ý:

Khó duy trì chú ý được lâu so với trẻ cùng tuổi.
Dễ mất tập trung do tác động bên ngoài.
Ko chăm chút, ko tập trung tỉ mỉ, hay gây sơ sót.
Ít tuân theo hướng dẫn, ít hoàn thành trọn vẹn nhiệm vụ, bài vở
Hay làm mất, không để ý đồ tiêu dùng, đồ chơi.
Hay bỏ dở việc này để sang làm việc khác.
Né tránh, ko thích những hoạt động đòi hỏi nỗ lực tư duy.
Khó khăn tổ chức hoạt động.

Những biểu hiện tăng hoạt động:

Hay phấp phỏng, luôn cử động chân tay, ngồi ko yên
Thường xuyên chạy nhảy, leo trèo, hoặc rời khỏi chỗ ở nơi cần phải ngồi yên.
Khó khăn lúc chơi hoặc tham gia hoạt động tĩnh.
Nói quá nhiều.
Trả lời bột phát lúc chưa nghe hết thắc mắc.
Khó khăn lúc phải chờ đợi.
Ngắt quãng, chen ngang vào hội thoại hoặc công việc của người khác.

Ở trẻ mắc rối loạn tăng động giảm chú ý: Những biểu hiện trên phải kéo dài trên 6 tháng, xuất hiện trước 12 tuổi, xảy ra cả ở nhà, trường học và nơi công cùng.

Đồng thời rối loạn này cản trở học tập, sinh hoạt, công việc và những mối quan hệ của trẻ.

Những thể bệnh:

Thể tăng động, xung động nổi trội.
Thể giảm chú ý nổi trội.
Thể kết hợp cả tăng động và giảm chú ý.

Tỷ lệ mắc rối loạn tăng động giảm chú ý khoảng 4-6%, trẻ nam mắc cao hơn gấp 3 lần trẻ gái.

Những rối loạn đi kèm thường gặp: Rối loạn chống đối, rối loạn xử sự, rối loạn tic, rối loạn lo lắng, trầm cảm, những khuyết tật học tập.

2. NGUYÊN NHÂN

Hiện nay, nguyên nhân của rối loạn tăng động giảm chú ý chưa được xác định rõ. Một số yếu tố với thể tác động:

Yếu tố sinh vật học: di truyền, bệnh lý của mẹ lúc mang thai, tổn thương não lúc sinh, bệnh lý sau sinh, sinh non, sử dụng một số thuốc.

Yếu tố môi trường:

Môi trường sống ko ổn định: chật chội, đông đúc, ồn ào.
Căng thẳng tâm lý trong gia đình.
Xem tivi, chơi điện tử, tiêu dùng Internet quá nhiều.
Một số yếu tố độc hại do ô nhiễm môi trường.

3. KHÁM, ĐÁNH GIÁ TRẺ TĂNG ĐỘNG GIẢM CHÚ Ý

Lúc nghi ngờ trẻ với tín hiệu tăng động giảm chú ý, cần đưa trẻ đi khám chuyên khoa để được khám, thẩm định và lập kế hoạch điều trị.

Khám thần kinh, nội khoa toàn diện.
Tìm hiểu triệu chứng theo tiêu chuẩn chẩn đoán.
Thực hiện một số trắc nghiệm tâm lý: thang tăng động Vanderbilt, thang xúc cảm hành vi CBC-L, trắc nghiệm trí tuệ Raven (hoặc WISC I-V).
Tư vấn những giải pháp điều trị, hứa hẹn khám lại

4. CÁCH GIÚP ĐỠ TRẺ CÓ RỐI LOẠN TĂNG ĐỘNG GIẢM CHÚ Ý

a. Sử dụng thuốc: Là những nhóm thuốc giúp giảm sự tăng hoạt động và tăng độ tập trung chú ý cho trẻ:

Nhóm thuốc kích thần (Concerta, Ritalin…).
Clonidine.
Nhóm an thần kinh (Risperdal).

Những thuốc này phải được sử dụng theo chỉ định của bác bỏ sỹ. Lúc gặp tác dụng ko mong muốn (rối loạn ăn, ngủ, đau đầu…), cha mẹ cần liên lạc với bác bỏ sỹ và tuân theo hướng dẫn.

b. Hướng dẫn chung cho cha mẹ

Luôn đưa ra những quy tắc cụ thể, rõ ràng, ngắn gọn. Trẻ cần hiểu rõ chuẩn xác cha mẹ mong muốn gì ở mình
Hãy giao việc cho trẻ, điều này giúp trẻ với cảm giác về trách nhiệm và tăng lòng tự trọng của trẻ.
Lập một danh sách những việc phải làm để giúp trẻ ghi nhớ.
Thói quen là điều đặc trưng quan yếu với trẻ. Hãy đặt ra thời kì biểu nhất định về giờ ăn, giờ làm bài tập, giờ xem TV, giờ đi ngủ và giờ thức dậy. Hãy luôn tuân thủ theo thời kì biểu.
Tìm điểm mạnh của trẻ (vẽ, toán, kỹ năng vi tính…) để khuyến khích trẻ.
Chấp nhận một số hạn chế của trẻ để thông cảm, tránh giễu trẻ.
Thường xuyên nói với trẻ rằng bạn yêu và luôn sẵn sàng trợ giúp trẻ.
Tạo cho trẻ chú ý nghe nhìn lúc bạn nói.
Nên cho trẻ chơi trò chơi tĩnh đòi hỏi tư duy, tránh chơi game điện tử, trò chơi bạo lực.
Cho trẻ tham gia thể dục, thể thao vừa sức.
Luôn nhắc trẻ luật lệ, nội quy trước lúc tới nơi công cùng.
Thái độ luôn kiên trì, nhưng dứt khoát, thỉnh thoảng ra lệnh. Giao việc và với phần thưởng tích cực mỗi lúc trẻ làm một điều đúng đắn.
Nếu trẻ mắc lỗi cần kiên trì nhắc nhở, giảng giải, kiểm soát hành vi. Nếu ko sửa lỗi với thể phạt bằng hình thức thích hợp như mất quyền lợi, thời kì tách biệt… Tránh đánh mắng trẻ.

c. Giúp trẻ trong học tập

Thiết lập thói quen, thời kì biểu cho việc làm bài tập ở nhà (giờ học, nơi học).
Hạn chế những kích thích gây xao nhãng trong giờ học (tiếng ồn, TV, điện thoại, những thứ vụn vặt trong tầm với…).
Chia nhỏ nhiệm vụ hoặc bài tập để giúp dễ thực hiện hơn và đỡ gây bối rối cho trẻ. Giao thời kì cho mỗi nhiệm vụ.
Giúp trẻ khởi đầu một nhiệm vụ (VD: cùng đọc đề bài, cùng làm những mục trước tiên). Quan sát lúc trẻ làm tiếp những mục sau và đưa ra những phản hồi. Giảm dần sự trợ giúp.
Khen ngợi lúc trẻ với nỗ lực và hoàn thành bài tập. Trợ giúp trẻ một cách tích cực, ko chỉ trích và trợ giúp trẻ cùng sửa những lỗi sai nếu trẻ mắc phải.
Nhắc nhở trẻ làm bài tập và đưa ra những khuyến kích động viên: lúc nào con làm xong bài tập thì con với thể được xem Tivi.
Hãy chỉ học trong một khoảng thời kì nhất định, sau đó ngừng lại. Ko ép trẻ học quá mức hoặc quá lâu.
Nhiều cha mẹ vướng mắc trong việc kèm trẻ học, hãy tìm người trợ giúp như: gia sư, nhờ những anh chị to… Điều này tùy thuộc vào nhu cầu, khả năng và tuổi của trẻ.
Thường xuyên giữ liên lạc với thầy giáo. Trao đổi những trắc trở và những điểm tích cực của trẻ. Trẻ cần phải ngồi sắp thầy giáo nhất để nhận được sự trợ giúp cần thiết.
Khuyến khích tham gia những sinh hoạt nhóm, đoàn thể.

MỘT SỐ ĐỊA CHỈ THAM KHẢO

Những hạ tầng thăm khám thần kinh trẻ em: Bệnh viện Nhi Trung ương, Bệnh viện thần kinh Hà Nội, Bệnh viện thần kinh trung ương I, Viện sức khỏe thần kinh – Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện thần kinh ban ngày Mai Hương.
Những bệnh viện Nhi và Sản -Nhi những Tỉnh: Thanh Hóa, Nghệ An, Hải Dương, Thái Bình, Vĩnh Phúc…
Những trung tâm tâm lý dành cho trẻ em, một số hạ tầng giáo dục đặc trưng
Một số trang web: http://www.additudemag.com/; http://addresources.org/

Bs Thành Ngọc Minh và CS
Khoa Thần kinh – Bệnh viện Nhi Trung ương